Hoewel we het jaar afsluiten, sluiten we corona helaas niet af. We gaan 2022 in met verschillende maatregelen. Duidelijk is dat het coronavirus in 2022 inzet van ons blijft vragen. Over 2021 zien we dat we niet alle coronamiddelen hebben ingezet. Enerzijds omdat we laat de beschikking kregen over de gelden, anderzijds omdat bepaalde problemen (nog) uitblijven. Hieronder geven we een totaaloverzicht van de financiële consequenties. Het hier genoemde compensatiepakket betreft alleen onderwerpen die via het gemeentefonds lopen.

Hieronder gaan we uitgebreid in op de financiële consequenties voor de verschillende onderwerpen. Bij een aantal onderwerpen stellen we voor om middelen specifiek voor dat onderwerp te bestemmen voor 2022. Voor de overige middelen voor corona stellen wij voor deze ook te behouden voor 2022. We blijven de middelen inzetten voor het verminderen of voorkomen van problemen door de coronacrisis. We verwachten dat we dit in 2022 nodig hebben. Op het moment dat we deze jaarstukken opstellen, werken wij bijvoorbeeld aan een voorstel om zwaar getroffen ondernemers te ondersteunen.

1. Tozo

De Tozo was een regeling die voorziet in een aanvullende uitkering voor levensonderhoud als het inkomen door de coronacrisis tot onder het sociaal minimum daalt. En in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen door de coronacrisis op te vangen. Omdat het een budgetneutrale regeling betreft, hebben wij de bijdrage van het Rijk gelijk gesteld aan de uitgaven. Per 1 oktober 2021 stopte de regeling. Voor de periode van 1 oktober tot het einde van het jaar gold een tijdelijk aangepast Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). De toename van het aantal inwoners dat gebruikt maakt van de Bbz is beperkt gebleven.

2. Inkomstenderving

Het Rijk gaf aan ook over 2021 gemeenten compensatie te geven voor de inkomstenderving. Voor Bronckhorst geldt dit alleen voor de toeristenbelasting. Mede door de crisis is er veel gebruik gemaakt van recreatiemogelijkheden in Bronckhorst. In 2021 verwachten we meer toeristenbelasting te ontvangen dan we begroot hadden. Voor onze gemeente ontvangen we dan ook geen compensatie.

3. Compensatiepakket sociaal domein

Zoals gebruikelijk maken we ook bij de compensatie en kosten voor corona onderscheid tussen sociaal domein en de overige onderdelen van de organisatie. Hieronder brengen wij inzichtelijk welke compensatie wij ontvingen en welke kosten wij maakten die gerelateerd zijn aan de onderwerpen. Vervolgens geven we een totaalbeeld van de middelen en eventuele overige kosten die gerelateerd zijn aan corona.

Compensatie sociaal domein

Zoals in de jaarrekening en tussenrapportages aangegeven, hebben we het budget dat nog niet besteed was in 2020, meegenomen voor ‘coronakosten’ in het sociaal domein in 2021. Daarnaast ontvingen wij via het compensatiepakket coronacrisis medeoverheden ook in 2021 middelen voor het sociaal domein.

WMO en Jeugd

We geven hieronder kort inzicht in de activiteiten die plaatsvonden:

• Tijdelijke extra ondersteuning bij enkelvoudige casussen (tot 1 juli 2022) in het kader van extra begeleiding kwetsbare groepen (3).
• Voor de bestrijding van eenzaamheid onder ouderen (4) zetten we in op extra dagbesteding (€ 50.000), 'Meedoen in Bronckhorst' (€ 20.000) en 'Kunst aan de keukentafel' (€ 10.000)
• De middelen Perspectief jeugd en jongeren (5) zetten we in voor een kindertaalcoach (2020 en 2021).
• We hebben extra jongerenwerk ingezet (6) bij de jeugdactiviteiten (€ 2.500) en jongerenactiviteiten (8) uitgevoerd (€ 10.175).
• Voor de mentale ondersteuning jeugd (7) startten we een pilot binnen het onderwijs gericht op ondersteuning op sociaal emotioneel vlak, opvoedvragen van ouders en het voorkomen van schooluitval.
• De middelen voor Jeugd aan Zet (9) zetten we in voor activiteiten met de jeugd.

Ook zagen we dat er meerkosten werden gemaakt door zorgaanbieders om de zorg te continueren tijdens coronamaatregelen. Hiervoor werden we in de decembercirculaire (deels) gecompenseerd (1 en 2). Op het moment dat het Rijk deze regeling vaststelde, was geen rekening gehouden met de laatste beperkende maatregelen in 2021. Extra meerkosten in die periode betrekt het Rijk bij compensatie over 2022.

Participatie, re-integratie en schuldhulpverlening

Zoals in de tussenrapportage aangegeven, blijft de voorziene toename in de (bijzondere) bijstand en schuldhulpverlening (10, 11, 12 en 13) tot op heden uit. De middelen voor heroriëntatie zelfstandigen (15) werden ook nog niet ingezet. Met de toename voor ogen ontvingen we ook voor bijzondere bijstand, schuldenbeleid en re-integratie middelen voor 2022. We merken dat het belangrijk is om vooral nu ‘vinger aan de pols’ te houden. We willen in een vroeg stadium signaleren dat er sprake is een risicovolle financiële situatie. Om die reden zetten we extra in op schuldhulpverlening. Dit dekken wij uit de middelen voor schuldenbeleid 2021 en 2022. Voor de andere onderwerpen geldt gedeeltelijk dat een toename samenhangt met de instroom in de bijstand, die pas plaatsvindt nadat inwoners gebruik hebben gemaakt van andere regelingen, zoals WW en Tozo. Wij stellen voor om de budgetten te bestemmen voor 2022. Op die manier kunnen we een mogelijke toename goed opvangen. Dit maken wij in onderstaande tabel zichtbaar door ze aan te merken als uitgaven. Zo voorkomen we dat het lijkt alsof deze middelen ‘algemeen’ beschikbaar zijn.

We brachten de regeling Tijdelijke ondersteuning noodzakelijke kosten (TONK) (14) op verschillende manieren onder de aandacht. Ook verhoogden we het maximumbedrag wat aangevraagd kon worden, zodat ook inwoners met hogere woonlasten konden profiteren. Maar, evenals in de regio, was het gebruik van de regeling beperkt. We ontvingen in de septembercirculaire een aanvulling voor de TONK. Het rijk besloot per 1 oktober te stoppen met o.a. TONK. We onderzoeken begin 2022 hoe we deze middelen kunnen inzetten voor ondernemers in Bronckhorst die zwaar getroffen zijn door de crisis en de maatregelen.

In de Decembercirculaire ontvingen we middelen voor het opvangen van exploitatietekorten van de Sociale Werkbedrijven (16). Tot op heden hebben wij geen signalen ontvangen dat de werkbedrijven tekorten kennen vanwege de coronamaatregelen.

Overige kosten sociaal domein

Een aantal extra gemaakte kosten in het sociaal domein door corona is in de tussenrapportages beschreven. Hieronder een korte samenvatting:

• We gaven iets meer dan de subsidie van de provincie aan gemeenschapsvoorzieningen (dorpshuizen en wijkcentra) om te investeren in toekomstbestendige maatregelen of vitaliteit en toekomstbestendigheid te onderzoeken. De rijkscompensatie voor buurt- en dorpshuizen beschrijven we in ‘overige domeinen’ om de samenhang met lokale culturele voorzieningen zichtbaar te maken.

• Het Werkcarrousel Bronckhorst ontving compensatie voor extra gemaakt kosten door corona.
• Wanneer huisartsen onvoldoende ruimte hadden om grote aantallen personen te vaccineren, namen wij de huur voor onze rekening voor het opzetten van prikposten.
• Door corona hadden wij extra inzet op de financiële administratie nodig.
• In de tweede tussenrapportage hadden wij de meerkosten voor de jeugdzorg en Wmo aangemerkt als ‘overig’. Alsnog ontvingen wij hiervoor compensatie en zijn deze hierboven inzichtelijk gemaakt.

4. Compensatie overige domeinen

Evenals bij het sociaal domein, zijn de niet-bestede middelen ter compensatie uit 2020 meegenomen naar 2021 om in te zetten voor corona-gerelateerde kosten. Om herhaling na de tussenrapportages te voorkomen gaan we alleen kort in op de eerdere bestedingen. Nieuwe onderwerpen krijgen meer aandacht.

School en opvang

De eigen bijdrage van ouders/verzorgers voor het gemeentelijk aanbod rondom kinderopvang zijn vergoed. Het overige deel van de middelen zetten we in voor VVE.

Meer inwoners werkten thuis of waren (tijdelijk) thuis vanwege de lockdown. De spanningen thuis liepen in een aantal gezinnen dusdanig op waardoor de situatie kritiek werd. Ook in gezinnen waar de situatie al nijpend is, verslechterde door corona de situatie. Kinderen uit deze gezinnen zijn op kosten van de gemeente naar de opvang gegaan, zodat de druk verlicht werd en het kind minder belast. Ook dit is opgenomen onder ‘overige kosten overige domeinen’.

Slechte ventilatie op scholen kan bijdragen aan het verspreiden van corona. We spraken met de schoolbesturen af om ventilatie te betrekken in het Integraal HuisvestingsPlan (IHP). Uit de inspectie van het rijk bleek dat het schoolgebouw van basisschool de Kraanvogel niet voldeed aan de gestelde normen en dat actie op korte termijn noodzakelijk was. De investering werd gedekt door de Specifieke Uitkering Ventilatie in Schoolgebouwen (rijk), door het schoolbestuur en door ons als gemeente. Het bedrag (€ 48.000) wordt meegenomen onder de ‘overige kosten overige domeinen’.

Lokale voorzieningen en organisaties

In de tweede tussenrapportage informeerden wij u over de inzet van de middelen voor sport (€ 175.000), welzijn (€ 20.000) en cultuur (€ 155.000). Daarnaast stelden we € 10.000 beschikbaar voor kennisdeling voor het behoud en werven van vrijwilligers (uit te voeren in het 1^e kwartaal 2022) en € 40.000 voor organisaties met liquiditeitsproblemen. We werkten een subsidieregeling uit (looptijd tot 1 december 2022) gericht op het verlagen van structurele exploitatielasten van maatschappelijke gemeenschapsaccommodaties (€ 50.000). We bestemmen in deze jaarstukken een gedeelte van de middelen naar 2022 omdat de uitgaven in dat jaar plaatsvinden.

Met de September- en Decembercirculaire ontvingen wij opnieuw middelen voor lokale culturele voorzieningen en buurt- en dorpshuizen. Om de regionale culturele infrastructuur te versterken, die door de coronacrisis hard geraakt is, dragen we samen met de provincie en andere Achterhoekse gemeenten bij (€ 30.000). We zetten in op de verbinding met lokale cultuurorganisatie voor cultuureducatie, participatie en presentatie. Ook zetten we in op de instandhouding van de regionale culturele voorziening Amphion (€ 23.500).

Zoals eerder aangegeven, valt het taakveld voor buurt- en dorpshuizen in het sociaal domein (programma 1), maar brengen we de middelen hier in beeld om de samenhang met de middelen voor lokale culturele voorzieningen zichtbaar te maken. De technische verwerking deden we in de juiste taakvelden en domeinen.

In de tweede tussenrapportage informeerden wij u over de regeling Tegemoetkoming verhuurders sportaccommodaties. Met deze regeling compenseerden wij de huur voor de sportaccommodaties, zodat we de huurlasten voor de huurders (gedeeltelijk) kwijtscholden. Met de specifieke uitkering IJsbanen en zwembaden ondersteunden we de verschillende zwembaden in onze gemeente. Beide bedragen vormen geen onderdeel van het compensatiepakket medeoverheden.

Diverse onderwerpen

Met de Decembercirculaire ontvingen wij compensatie voor de extra kosten voor de aankomende verkiezingen. Dit betekent dat wij het bedrag (21) dat wij hiervoor beschikbaar hadden uit 2020 niet nodig hebben voor de verkiezingen van 2022.

De opschalingskorting (22) geeft ons ruimte om extra kosten in de bedrijfsvoering op te vangen (zie ‘overige kosten overige domeinen’).

Naast de toename van bijplaatsingen als gevolg van het nieuwe beleid, versterkte ook corona de overlast op de milieuparkjes. Inwoners zijn meer thuis, waardoor meer afval vrijkomt. Ook de groei van internetbestellingen zorgt voor toename van verpakkingsafval. We breidden de capaciteit van de ondergrondse afvalcontainers uit en zetten structureel meer in op het opruimen van bijplaatsingen en zwerfafval. De incidentele inzet afgelopen jaar dekken we uit de coronamiddelen voor afval (23).

We vroegen bij het ministerie van Veiligheid en Justitie compensatie aan voor de kosten van toezicht en handhaving. Het gaat om kosten voor het in dienst nemen van werknemers en voor de inhuur van ter beschikking gestelde arbeidskrachten om tijdelijk een deel van de toezicht- en handhavingstaken uit te voeren. Daarnaast vergoeden wij kosten die gemaakt zijn door ondernemers of organisaties voor de naleving en handhaving van de CTB. Het ministerie draagt bij in deze kosten. Beide bedragen vormen geen onderdeel van het compensatiepakket medeoverheden.

Overige kosten overige domeinen

Naast de hiervoor beschreven kosten vanwege corona, maakten wij ook andere kosten door de crisis. We noemen bijvoorbeeld de extra inzet vanwege de crisisorganisatie, de extra bedrijfsvoeringskosten voor schoonmaak, licenties en hulpmiddelen voor bijvoorbeeld de digitale raadsvergaderingen. Ook bespaarden we op de bedrijfsvoering, zoals minder aanschaf van koffie en minder waterverbruik.

We beschreven al eerder de urgente bijdrage aan het verbeteren van de ventilatie op de basisschool (€ 42.000). Daarnaast gaven we aan dat we kinderen in een gespannen thuissituatie extra kinderopvang aanboden (€ 48.000).

In het voorjaar maakten we opnieuw de beslissing dat ondernemers waar nodig ruimte kregen als het gaat om de betaling van onze belastingen en heffingen. Door het opschorten van betalingstermijnen en uitstel van betalingen maakte GBTwente extra kosten.

Aan het einde van het jaar, toen we in een strenge lockdown verkeerden, staken we ondernemers een hart onder de riem en lieten we een kerstgroet achter in het Contact voor onze inwoners.

Wij vinden het belangrijk om aan te geven dat, met uitzondering van de extra inhuur, veel medewerkers aan coronagerelateerde zaken werkten naast of in plaats van de reguliere werkzaamheden en ambities. Die inzet in de crisisorganisatie of andere werkzaamheden door corona zijn niet vertaald in bedragen. Dit geldt niet alleen voor de onderwerpen zoals hierboven beschreven, maar ook bijvoorbeeld voor het KCC die meer vragen van inwoners krijgt en voor communicatie die actief alle maatregelen volgen en onder de inwoners brengen.

6. Corona in 2022

Helaas sluiten we met het jaar corona niet af. We sloten het jaar zelfs af in een behoorlijk zware lockdown. Duidelijk is dat we in 2022 ons ook vol blijven inzetten en dat ook in dat jaar corona consequenties heeft. Ook zien we dat we niet alle middelen hebben ingezet. Enerzijds omdat we pas laat de beschikking er over kregen, anderzijds omdat bepaalde problemen (nog) uitblijven. Bij specifieke onderwerpen gaven we al aan dat we middelen bestemmen voor 2022. Ook voor de overige middelen specifiek voor corona stellen wij voor deze te bestemmen naar 2022.